Hey! What’s up dude, sana hedef nasıl belirlenir bunun cevabını vereceğim hem de en bilimsel açıdan ama senin daha önce nasıl hedef belirlediğini ve neden o hedefe bir mermi gibi kitlendiğin halde devamını getiremediğini ya da hedefine neden hiç yaklaşamadığını anlamanı istiyorum çünkü bence asıl problemin tam olarak bu; hedefi nasıl belirledin? İşte tam da bu nedenle hedef nasıl belirlenir diyerek ukalaca ve madde madde konuşmadan evvel hedef belirlerken yaptığın hatalardan bahsedeceğim.
Otobüste, cam kenarında oturuyorsun ve okuldan, dershaneden, işten çıkmış eve en yakın durağa doğru yaklaşıyorsun ya da banyodasın ve kafandan aşağı sular dökülüyordur o an yahut yürüyorsundur üstelik istediğinden filan değil, belki son paranı sigaraya harcadın ya da kim bilir güzel bir kadına kahve ısmarladın ve meteliksizsin, belki de masa başındasındır önünde bir defter ve defterin içinde her desten saçma sapan, kopuk kopuk notlar vardır çünkü tek bi’ defterle okulu bitirmeye alışıksın ve yeni bir sayfasını açıp kocaman bir başlık atıyorsundur; SAYILAR ya da kim bilir gecenin ortasında bir yerindesin kafan yastıkta, sokaktan gelen araba sesleri vardır ve sen o sessizlikte hayatının geldiği noktayı düşünüyorsundur. Tanıdıktır bu duygu, bilirsin; o an kendine hiç acımadan en sert kroşelerle girişmeye başlarsın: Seni aptal, seni tembel, ah be geri zekalı, neden, neden ha neden, kaç yaşına geldin hâlâ…
Muhammed Ali gibi ringin köşesine sıkışmış elin yüzün kan olmuştur. İncinmişsindir. Ama sonrasında bir karambol olur ve söz dersin, bu kez söz, hayır öncekiler gibi değil bu kez en harbici sözdür bu, tutacaksındır. Tıpkı öncekiler gibi. Ama hayır bu kez en harbicisidir, öncekilerden farklıdır. Tıpkı öncekiler gibi… Bu kez sen atağa başlarsın, Muhammed Ali gibi çünkü Muhammed Ali önce bilerek ve isteyerek dayak yer rakibini yorar sonrasında ise rakibi en bitkin durumda iken atağa geçerdi. Sende öyle yaparsın ve kazanırsın. Pazartesi kesin başlıyorsundur ders çalışmaya, ayın bilmem kaçında kesin bırakıyorsundur sigarayı, buyıl kesin İngilizceyi öğreneceksindir, kesin başlayacaksındır spora, haftaya mutlaka her gün bilmem kaç sayfa kitap okuyacaksındır, falandır filandır…
Tam olarak nasıl ve nerede böyle düşünmeye başladın bilemem ama bildiğim bir şey var ki tam da o anlardan birindesin ve bu yazdıklarımı okuyorsun. Sana büyük lâflar hazırladım, bağışla ama sen sadece hedef belirlemeyi bilmiyorsun, yediğin o kroşeler hep bu yüzden; yanlış hedef belirlemekten. Bahsettiğim şey hedefini yanlış belirlemen değil, hedefini belirlerken yanlış yöntemleri kullanmış olman. Peki ama neden hedefi yanlış bir şekilde belirliyorsun?
Hedef Nasıl Belirlenir?
Gençlere “Kendinize hedef koymayın” diyen Acun Ilıcalı çok güzel bir hedef belirlemiş zira seslendiği tanıdık bir kitle çünkü yapılan araştırmalarda* toplumun %95’i hiçbir hedefi olmadığı ve rastgele yaşayıp, başarısızlığını ekonomik zorluklara, yaşadıkları kültürel topluma atfedip sorumluluk almadıkları, karşısına çıkan fırsatların birer hedef olduğunu düşünmekte -eh bu durumda Acun Ilıcalı sizce kimse sesleniyor? Sizce kime bakın ben de sizin gibiyim diyor?- Kalan %5 kesim ise aksine hedeflerinin olduğunu ve fırsatların ancak hazır ise kullanabileceğini söylemiş ve her gün hedeflerine yönelik ya da fırsatlara hazır olmak için adım adım ilerlediğini belirtmiş.
Earl Nightingale En Tuhaf Sır adlı konuşmasında bu duruma çok güzel bir örnek vermiş; hedefi olmayan insanları rotasız bir geminin içindeki insana benzetmiş ve okyanusun ortasında güzel bir limana yanaşacağını düşünmekle hayatını harcadıklarını daha doğrusu başarısız olmaktan korkup, bu hayalle kendilerini oyaladıklarını söylemiş ve eklemiş size en tuhaf sırrı vereyim mi? Bu sır, amaç edinmektir. Bu sır başarının sırrıdır ve başarı ise kendin için değerli olan bir şeye küçük adımlar atmaktır. Bu sır mutluluğun da sırrıdır. Biz ne düşünüyorsak, düşündüğümüz şey oluruz. Somut ve değerli bir amacı olan birisi ona mutlaka ulaşacaktır.
“Biz düşündüğümüz şey oluruz.” Ne demek ki şimdi bu? Düşündüğümüz şey oluruz. Fazla felsefik gibi duruyor ama aslında basit, amacı olmayan ve nereye gittiğini bilmeyen biriysen mesela, kafan karışıktır çünkü ortada bir belirsizlik vardır ve belirsizlik insanı korkutur, telâşlanırsın. Yavaş yavaş endişelenirsin bazen bu endişeler seni o kadar huzursuz eder ki bu konu hakkında düşünürsün, tıpkı daha önceki zamanlarda yaptığın gibi kararlar verirsin ama bu kararlar için hiçbir şey yapmadığın ya da yanlış yaptığın için ya da kendin hakkındaki fikirler yüzünden nasıl olduğunu bilmeden unutursun aldığın kararları, işte bu endişenin daha da büyümesine ve seni pis bir vicdan azabıyla baş başa bırakmasına neden olur. Zamanla hayatın endişelerle ve belirsizliklerle dolmaya başlar. Anladın mı? Sen düşündüğün şeysin.
Şunu bil benim afilli güzel hatunum/benim cesur dostum, arkadaşım, eğer hayatın hakkında hiçbir şey düşünmüyorsan sen de hiçbir şeysin. Şimdi karar vermeni istiyorum, iyi bir hayat için başarı için bedel vermeye hazır mısın? Düşüncelerini kontrol edeceğine söz veriyor musun? Biliyorum, inan ki biliyorum karar alma mekanizmanda seni korkutan şeyler var biliyorum ama inan ki senin kafan verimli hem de öylesine verimli ki düşündüğün şeyi bir hayat prensibine dönüştürüyor, çünkü sen yıllarca bunu o kafana direttin ve şimdi o kafanı değiştirmek istiyorsun bil ki bu kolay olmayacak bu kez o sana diretecek. Şimdi söyle bu bedeli vermeye hazır mısın? Hayır mı? O zaman kapat gitsin şu ekranı ve bunlarla zamanını boşa harcama ve gir youtuba Acun Ilıcalı yarışmalarını izlemeye devam et en azından daha komik, üstelik uyku da getiriyor.
Bedelli -askerlik– nasıl pardon
Bedelli Hedef Belirleme?
Öncelikle gerçekleşmesini olmasını istediğin en az 10 hedefi yazmalısın. Hedef belirlemek, hayal kurmak gibi değildir, bir ciddiyet ister. Üstelik yapılan çalışmalar hedeflerini yazarak kâğıda dökenlerin, yazmayanlara göre çok daha kararlı olduklarını gösteriyor. Neden? Çünkü hedef için ilk adımı böyle atmış oluyorsun, kararlığını kendine kanıtlıyorsun. Sadece yazma işlemi olağanüstü bir farkındalık yaratıyor. Şimdi yazdığın hedefler arasında seçimler yapacaksın ancak bunu en acil ve önemli olma sırasına göre belirleyeceğiz. En acil ve hayatına en büyük katkıyı sağlayacak olan hedef 10 puan iken en acil olmayan ve hayat kalitene katkısının az olacağını düşündüğün hedefe 1 puanını vereceksin ve böylece hedefleri eleyeceksin. Bu diğer hayallerinden vazgeçmen demek değil sadece sıraya koymaktan ibaret. Şimdi 10,9,8,7,6 puanlarını verdiğin hedefleri bu yıl içinde gerçekleşmesi gereken hedefler olarak belirlemelisin. Peki ama neden sadece 5 hedef belirledik? Bu konuda yapılan bilimsel çalışmalar, insanın aynı anda beş ya da yediden fazla hedef seçmesinin odaklanmasını zorlaştırdığını ve aldığı kararları unutmasına neden olduğunu gösteriyor.
Nasıl Hedef Belirlenir?
Akıllı Hedef Belirleme (S.M.A.R.T)
Sırada hedeflerinizi gerçekleştirmek için yapacağınız planları yazmakta ancak baştan söylemeliyim ki bu hedefleriniz tanımlanabilir olmalı dınyının ın ıyı mımırı olcım bın diye bir hedef olmaz. Her hedef için bir başlık atmalısın ve bu hedefi gerçekleştirmek için sırasıyla planlama yapmalısın. Ancak bu planlar somut ve ölçülebilir olmalı. Örneğin hedefiniz kitap okumak ise plânınız şöyle olmalı her gün 30 sayfa kitap okuyacağım ya da haftada bir kitap bitireceğim şeklinde. Bu örneği genişletmek gerekirse mesela sınava hazırlanan bir öğrenci iseniz hedefiniz Matematiği öğrenmekse, planınız her hafta 2 konu bitirmek, her konu için 400 soru çözmek ve her haftasonu bir deneme çözmek, ay sonunda da genel deneme çözmek şeklinde olmalı. Bu, plânınıza kısıtlı bir zaman ve son tarih vermenizi ve bu zaman sonunda da başarınızı ölçebilir hale getirecektir. Kaç net arttırdınız, kaç konu bitirdiniz ve matematiği ne kadar öğrendiniz yani hedefinize ne kadar yaklaştığınızı takip etmiş olabileceksiniz.
Hedef için planlar yaparken bu planlar gerçekçi olmalı. Örneğin 1 ayda 30 konu bitireceğim ya da her ay 10 kilo vereceğim, haftada 5 kitap okuyacağım gibi marjinal planlar olmamalı. Raki balboğa gibi acı yok acı yok diye çalışacağım şöyle asacağım böyle keseceğim demeden evvel bi dur sakinleş yiğidim, hele bi’ nefes al. Kendini herkesten daha iyi tanıyorsun, bu nedenle bunu en iyi sen belirleyebilirsin. Ancak kendin hakkında biraz şüpheci isen en alt rakamdan başlayıp yükselterek ilerleyebilirsin. Mesela hedefin bu yıl 10 kilo vermekse plânınız ayda 1 kilo vereceğim şeklinde olmalı ama eğer daha fazlasını çok zorlanmadan yapabileceksem 1,5 kiloya çıkartacağım şeklinde bir ek yapmalısın ve bunu da o planın açıklamasına yazmalısın.
Hey bebek, işte gördüğün gibi gerçekçi olan
hedeflerini bu şekilde planlara yani küçük parçalara ayırdığında gerçekleşmesi sandığın
kadar zor değil.
Bu arada bi’ akşam yemeğine ne dersin ha?
Bu anlattığım hedef belirleme tekniği, İngilizcede SMART Goal Setting olarak biliniyor ve birçok şirket, kurum projelerinde bu tekniği kullanıyor. Türkçe’ye bu teknik Akıllı Hedef Belirleme olarak çevrilmiş. SMART kelimesi aslında bir tür eski sevgiliye yazılan akrostiş gibi zira hedef belirlemenin beş temel unsunun baş harflerinden oluşuyor:
- Specific yani özel, spesifik
- Measurable yani ölçülebilir
- Achievable yani başarılabilir, gerçekçi
- Relevant yani amaca uygun
- Time-bound yani zamanlanmış
Şimdi tekrar en başa, o ikinci parağrafa dönelim. Şimdi neden aldığın kararların sadece 3-5 gün ya da sadece bir hafta sürdüğünü anladın mı? Çünkü hedef değil sadece aldığın karardan ibarettiler o an düşündüklerin ve sadece düşünceden ibaretti hepsi ve aldığın o kararlar ölçebilir, belirli bir zamanda sonlanan, gerçekçi ve planlı değildi. Bu nedenle sigarayı bırakma hayalin sadece bir hayal olarak kaldı, kitap okuyacağım sözün sadece bir sözden ibaret ve o SAYILAR diye başlık attığın konuyu bile sırf bu nedenle bitiremedin.
Ayrıca bu alanda yapılan araştırmalar kendine belirli hedefler belirleyip, plânlar yapan ve bu hedefleri, planları gerçekleşitiren insanların çok daha mutlu ve tatminkâr bi’ hayat yaşadığını gösteriyor. Kendiniz için önemli ve değerli olan bir amaca atılan küçük adımlar, her gün instagrama atılan stroylerden çok daha akıllıca bir yatırım ha ne dersiniz? Sadece burada önemli olan devamlılığı sağlamak. Barış Özcan’ın 2019’da Zincir Kırma videosunun ve pazarladığı posterinin esin kaynağı –çaldı demedim, valla demedim– olan Amerikalı komedyen Jerry Seinfeld dediği gibi “hedef belirle ve bir takvim yap. Her gün o takvime hedefin için bir şeyler yaptıktan sonra çarpı at ve bir zincir oluştur. Başarı için her gün zincire bir halka daha tak ve asla zinciri kırma!”
Son olarak İnsanın Kendini Arayışı diye harika bir kitabı vardır Rollo May’in ve bu kitapta der ki “cesaretin toplumumuzdaki zıt anlamı korkaklık değildir tâbî olmaktır yani uymaktır ve günümüzün en büyük problemi tam olarak budur. İnsanlar nedenini bilmeden diğerleri gibi davranıp onları takip ediyor üstelik diğerlerinin nereye gittiğini bilmeden.”
Unutma hatunum, sevgilim, sevdiceğim, arzuhâlim, dostum, arkadaşım yani bu yazıyı okuyan o özel kişi, unutma, sen sadece düşündüklerinden ibaretsin.
Beni ilk kez okuyorsan, ilk kez tanışmış isek ve buraya kadar da üşenmeyip okumuş isen bunları da okuman şart:
bâp I. Üretkenlik
Olumlu ya da olumsuz tüm yorumlarınız kendimi geliştirmekte yardımcı ve yeni videoların ya da yazılan gelmesi için motivasyon olacaktır.
erkan özcan
galakside bir yer/ ocak 2019